Yvonne van den Berg – De viool van mijn moeder *****

In de wereld van de achtjarige Else hangt een loodzwaar geheim: haar moeder komt uit een NSB-gezin. Terwijl ze opgroeit, wordt de onuitgesproken spanning tussen haar en haar moeder steeds groter. Else zoekt haar toevlucht in klassieke muziek en haar dwarsfluit. Dan vindt ze een oude verwaarloosde viool op zolder - die moet van haar moeder zijn, maar waarom speelt zij niet meer? Vele jaren later heeft Else pas de moed om het verleden van haar familie te onderzoeken. En pas wanneer haar moeder overleden is, vindt ze begrip en rust.

Yvonne van den Berg speelde na haar conservatoriumstudie dwarsfluit en piano in diverse ensembles en gaf les aan conservatoria. Later maakte ze carrière als beleidsmaker en organisator binnen de muziekwereld. 'De viool van mijn moeder’ is een autobiografische roman en tevens het debuut van de auteur. 

Met haar vloeiende schrijfstijl en prachtige zinnen, legt van den Berg het drukkende familiegeheim op tafel; haar opa was een NSB’er. Hoofdpersoon Else is nog maar acht en snapt de strekking nog niet van hetgeen haar wordt verteld. Maar zij voelt heel goed aan dat het niet goed is, dat het geheim moet blijven. De auteur weet haarfijn de tegenstrijdige gevoelens van de jonge Else neer te zetten, de liefde die zij voelt voor haar opa gaat de strijd aan met haar eigen normen en waarden. Opa die gebukt gaat onder een zware last van schuldgevoel, oma die er niet over wil praten en haar ouders die haar net niet alles vertellen. Langzaam vallen de puzzelstukjes op zijn plek, en wordt het duidelijk hoe lang de impact van opa’s beslissing nagalmt in de hele familie.

De liefde voor de muziek loopt als een rode draad door het verhaal, Else’s dwarsfluit wordt haar steun en toeverlaat. De gebeurtenissen tijdens de oorlog, zo lang geleden, vormen soms onoverbrugbare obstakels. De relatie tussen Else en haar moeder is daardoor verstoord, de onderhuidse verwijten verwarren haar en zij is te jong om die volledig te begrijpen. Pas later is zij in staat om de dingen op een volwassen manier te bekijken. Toch leidt dit uiteindelijk tot een breuk tussen beide vrouwen. Haar moeder verandert langzaam in een verbitterde vrouw. Zij heeft veel moeten opgeven door de keuzes van haar vader, maar ze heeft  dat niet volledig uitgelegd aan haar kinderen. Om hen te beschermen houdt ze veel voor zichzelf, maar dat is juist hetgeen wat onbegrip oproept. Ook op latere leeftijd. Else heeft hierdoor zelfs een tijd geen contact meer met haar moeder. Zij kan haar afwijzende gedrag niet langer meer aan. Totdat zij van haar broer  verneemt dat haar moeder ongeneselijk ziek is. Hoewel ze bang is opnieuw afgewezen te worden gaat Else toch bij haar moeder op bezoek. Het is het begin van een voorzichtig hernieuwde kennismaking en het aftasten van elkaars grenzen. De rollen zijn omgedraaid; nu is het Else die voor haar moeder zorgt. Hun grote liefde voor muziek lijmt de brokstukken van het verleden aan elkaar. Het zorgt alsnog voor wederzijds begrip, voor kleine uitingen van liefde voor elkaar en uiteindelijk herstelt langzaam het vertrouwen. De liefdevolle manier waarop Yvonne van den Berg dit beschrijft raakt mij diep. Nog steeds vliegen verwijten over en weer maar de manier waarop de vrouwen elkaar toch weten te vinden is prachtig weergegeven.

Ik ben diep onder de indruk van ‘De viool van mijn moeder’.  Ook in ons gezin werd er over de oorlog gesproken en mijn beide ouders hebben daar ieder hun eigen ervaringen in. Dat heeft ook in zekere zin hun jeugd beïnvloed. Hoewel er geen sprake was van een opa bij de NSB  vond ik toch veel herkenning in sommige passages, wat het voor mij nog indrukwekkender maakte. Ik heb veel bewondering voor het feit dat de Yvonne van den Berg het heeft aangedurfd dit boek te schrijven.

‘De viool van mijn moeder’ geeft duidelijk en eerlijk weer hoe diep dit soort keuzes kunnen ingrijpen, generaties lang. Het maakt het een boek wat je gelezen moet hebben!

Hierbij wil ik Uitgeverij Luitingh-Sijthoff heel erg bedanken voor het toezenden van dit boek.